23 ene 2011

O Gnomo I (Segunda Parti)


O Gnomo  (Leyenda Aragonesa)
1863
I


O pastor, solenco y tresbatiu en ixa inmensidat, esnavesó asabelo d’horas sin trobar a salida, dica que en remataderas se trepuzó con a naixedura d’a manantía  qualo gorgomento heba sentíu. Iste manaba  d’o solau igual com’una fuent marabiellosa, con un blinco d’augua coronau de esbruma, que cayeba fendo una vistosa cataracta  y producindo un  rudioso sorol que s’aluenyaba  esbarando per d’entre as endrixas d’os catens. A lo suyo redol, se feban grans unas plantas no veyitas mai, con fuellas amplas y gordas las unas y finas y largas as atras igual como vetas flotants. Meyo amagaus dentre aqueras y humedas bosqueras discurreban unos seres extranios, metat hombres, metat reptils o as dos cosas de vez pos trasformando-se continament, a l’inte parellaban una mainada amorfa y chicorrona , y de sopetón en yeran  salamanquesas luminosas o flamas fugaces que danzaban en redonchels sobre a cospide d’o surtidor.


Astí,  sobatindo-se en totas as endreceras, correndo per o solau en estraza de nanos, bafurosos y cuentrafeitos,  arrepincholando-se a las paretz, babiando y entorchando-se en fegura de reptils, o danzando con aparencia de fuegos de folletz sobre a faz de l’augua, caminaban os gnomos, sinyors d’aquells garmos, cantando y sobatindo as suyas fabulosas riquezas. Ells sapen a on alzan os ronyosos ixos tresoros que pordemás  rechiran dimpues os hereus; ells conoixen o puesto a on os moros, enantis de fuyir, amagoron  as suyas xoyas, y an as alfayas se tresbaten, as monedas  que se trafegan, tot lo que en tien qualque valor y desapareix, ells son os que lo rechiran, en troban y en roban, ta amagar-lo  en os suyos cados, perque ells sapen caminar tot o mundo cobaixo a tierra y per camins secretos e ignoraus. Astí en teneban, pos,  enfaxinaus en una ripa  tota mena de obchectos raros y polius. Bi heba xoyas d’una  valor incalculable,  carrazas y gargantiellas de perlas finas, anforas d’oro, de traza antiquisma, plenas de rubís, copas cincelatas, armas rixas, monedas con caras y leyendas imposibles de conoixer u escifrar, tresoros, en fin, tant fabulosos y inmensos, que a imachinación tasament puet prexinar-los. Y tot en brilaba de vez aventando unas purnas de colors y unos refleixos tant vivos, que pareixeba que tot yera ardindo y se moveba y tremolaba. Per lo menos, o pastor recentó qu’asinas li heba pareixito.

En plegando astí, o viello s’aturó un inte: as mesachas, que prencipioron per sentir a relación d’o tío Goyo con una sonrisa de mofla, alzaban allora un fundo silencio, asperando a que continase, con os uellos xorrontaus, os morros lixerament entreubritos y a curiosidat y l’intrés pintaus en o rostro. Una d’ellas, rompié a  la fin o silencio y exclamó sin poder de contener-se, deleirata al sentir a descripción d’as fabulosas riquezas que se heban ufrito a la golladeta d’o pastor:

-        No trayé cosa d’aquello, u qué?
-        Cosa- contestó o Tió Goyo.
-        Qué fato! Exclamoron a coro as mesachas.

O Cielo l’achudó en o trance – continó o viello-, pos en ixe inte en que l’anglucia, que a tot se antemete, prensiciaba a esbandir a suya medrana, y eslucernando a la golladeta d’aquellas xoyas, de qualas  nomás una bastarba ta fer-lo poderoso, o pastor sintié esclatero y destinto en ixas fundarias, y a penar d’as carcalladas  y voces d’os gnomos, d’o bullidero d’o fuego soterranio, d’a remor d’as auguas corrients y os chemecos de l’aire, sintié, digo, como si estase a lo piet d’o tozal a on se i troba, a clamor d’a campana que bi ha n’armita d’a Nuestra Sinyora d’o Moncayo.

Al sentir a campana que tanyeba l’avemaría, o pastor cayé a lo solau invocando a la mai d’o nuestro sinyor Chesucristo, y sin saper cómo ni per a on, se i trobó difuera d’ixas redoladas, y en lo camín que enfila a lo lugar, itau en un sendero y priesa d’una gran modorra, como si hese saliu d’un suenio.



Dende allora se explicó tot o mundo perque a fuent d'o lugar tray a vegadas dentre as suyas auguas como un polvo  finismo d’oro; y quan se i fa de nueits, en a remor que produix, se sienten parolas borronudas, parolas engatusaderas qu’os gnomos que as preixinan denda a suya naixedura, precuran de aganar-se ta os papis que lis fan orella, prometindo-lis de riquezas y  de tresoros que han a estar a suya condena.

Quan o Tio Goyo en plegaba a iste punto d’a suya falordia ya bi yera nueit preta y a campana d’a ilesia prencipié a tanyer as oracions. As mesachas se persignoron biatament, mormostiando un avemaría en voz baixa, y dimpués de despidir-se d’o Tío Goyo, que lis tornó a consellar que no ranzoniasen en a fuent,  cadaguna prenié o suyo cantaro, y totas chuntas salioron silenciosas y alticamadas d’a loncheta d’a ilesia.

Ya luen d’o puesto a on troboron a lo viellet, y quan estioron en a plaza d’o lugar an heban de deseparar-se, exclamó a más resuelta y decidita d’ellas:

-Que vusotras tos creyetz guaire d’as fatezas que mos ha recentau o Tío Goyo?
-Yo no pas! Dicié una.
-Yo tampoc no! Exclamó atra.
-Ni yo! Ni yo! Repitioron a resta, moflando-se con risas d’a suya credulidat d’un inte.

A crica de mocetas se esleié aluenyando-se cadaguna dica una d’as extrimerías d’a plaza. Dimpués que doploron as cantonadas d’as diferentz carreras que veniban a regudir a ixe puesto, dos mesachas, as solencas que no haban ubierto a boca agún ta romanciar con as suyas moflas  a veracidat d’o Tío Goyo, y que, alticamadas con a marabiellosa falordia, pareixeban amodorradas per os suyos prexins se marchoron chuntas y con ixa lentitut propia d’as presonas entretenidas, per un carrizo umbrío, estreito y encomellau.

D’ixas as dos mesachas, a mayor, que pareixeba tener unas vente anyadas, se clamaba Marta, y a mas chica, qu’agún no teneba cumplidas as diecisiés, Magdalena.

O tiempo que enduró o camín, as dos alzoron un fundo silencio; pero quan arriboron a la banquillera d’a suya casa y dixoron os cantaros posaus n’o poyo d’o patio, Marta dicié a Magdalena: - Que tu en creyes en as marabiellas d’o Moncayos y en os espritos d’a fuent?...-Yo-contesto Magdalena con simpleza-, yo en creigo tot. En dubdas tú alcaso?- Oh, no! Nantó-se a interrompir Marta,- yo tamién en creigo tot, tot lo que en deseyo de creyer.


Gustavo Adolfo Bécquer

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Si en queretz, podetz deixar un comentario astí